انواع شرکت ها در قانون تجارت ایران و تفاوت های آنها

انواع شرکت

در ماده ۲۰ قانون تجارت (ق.ت.)، قانونگذار فهرستی از انواع شرکت ها را ارائه کرده و در فصل های بعدی خود به تعریف هریک پرداخته است و موارد قانونی مرتبط به آنها را بیان نموده است. در این بحث  معرفی کامل این شرکت ها می پردازیم در تفاوت های هر یک را شرح خواهیم داد.

ماده ۲۰ ق. ت. درباره شرکت ها اینگونه بیان کرده است ، شرکت های تجارتی بر هفت قسم است:

  • شرکت سهامی
  • شرکت با مسئولیت محدود
  • شرکت تضامنی
  • شرکت مختلط غیرسهامی
  • شرکت مختلط سهامی
  • شرکت نسبی
  • شرکت تعاونی تولید و مصرف.

شرکت سهامی

شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست.

در یک شرکت سهامی تعداد شرکاء نباید کمتر از سه نفر باشد. این نوع از شرکت ها خود به دو دسته شرکت های سهامی عام و شرکت های سهام خاص تقسیم می شوند که تعریف هر کدام به شرح زیر است:

شرکت سهامی عام: شرکت هایی هستند که بخشی از سرمایه شرکت از طریق فروش سهام به مردم تامین می شود.

شرکت سهامی خاص: شرکت هایی هستند که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصرا توسط موسسین شرکت تامین می گردد.

در هر دو نوع شرکت سهامی هر یک از شرکاء در شرکت های سهامی دارای اوراق سهام هستند. در این نوع شرکت ها، سرمایه به سهام مساوی تقسیم شده و هر شریک مالک تعدادی از این سهام است. فرض کنیم سرمایۀ شرکتی سهامی خاص که از سه سهامدار تشکیل شده، ۹۰۰ میلیون تومان باشد و هر یک از شرکای این شرکت سهامی یک سوم این مبلغ را به شرکت آورده باشند و سرمایه شرکت نیز به ۹۰۰ سهام ۱۰۰۰ تومانی تقسیم شده باشد که یعنی هر یک از شرکاء، مالک ۳۰۰ سهم است.

حال اگر در همین حالت شرکت سهامی عام باشد، معمولا درصدی از سهام شرکت یعنی به فرض ۳۰۰ سهم آن در دست مردم است که می توانند به راحتی به یکدیگر منتقل کنند. البته در حالت سهامی خاص نیز هر یک از شرکاء، که در مثال فوق مالک ۳۰۰ سهم هستند می توانند سهام خود را به شخص حقیقی/حقوقی ثالثی منتقل کنند. ویژگی دیگر شرکت های سهامی این است که اولا مسئولیت سهامداران محدود به مقدار سهام آنهاست، چیزی که در مورد شرکت با مسئولیت محدود نیز صادق است.

شرکت با مسئولیت محدود

این شرکت نیز از حداقل دو شریک تشکیل می شود؛ ولی در آن، برخلاف شرکت های تضامنی و نسبی، مسئولیت شرکا در قبال طلبکاران شرکت محدود به آورده آنها در شرکت است.

در مثال مذکور، اگر دارایی شرکت با مسئولیت محدود ۹۰۰ هزار ریال باشد و برای پرداخت طلب طلبکاران کافی نباشد، طلبکاران بابت باقی مانده طلب خود، یعنی ۳۰۰ هزار ریال دیگر، نسبت به دارایی شخصی شرکا حقی نخواهد داشت. وجوه مشترک این شرکت با شرکتهای تضامنی و نسبی این است که اولاً سرمایه شرکت به صورت سهام نیست، بلکه هر شریکی درصدی از سرمایه را مالک است که از آن به سهم الشرکه تعبیر می شود؛ ثانیاً سهم الشرکه را نمی توان بدون رضایت سایر شرکا به دیگران منتقل کرد.

شرکت تضامنی

شرکتی است که شرکا نسبت به بدهی ها و تعهدات شرکت به طور تضامنی مسئولیت دارند و حتی اگر بعد از تصفیه شرکت سرمایه شرکت کفاف بدهی ها و تعهدات را نکند شرکا باید از سرمایه شخصی خود به پرداخت بدهیشرکت بپردازند.

شرکت تضامنی همانند دیگر انواع شرکت ها با شراکت حداقل دو نفر تشکیل می شود و وجه تمایز مهم این نوع از شرکت ها از دیگر انواع شرکت ها در این است که هر یک از شرکاء، مسئول پرداخت تمام طلب شرکت در مقابل طلبکاران است و مسئولیتش به آورده ای که به شرکت آورده، محدود نمی شود. به بیان ساده، هرگاه طلبکاران شرکت نتوانند با مراجعه به شرکت، طلب خود را دریافت دارند، می توانند پس از انحلال شرکت به شریک مراجعه کنند و شریک باید از دارایی شخصی خود طلب طلبکاران را بپردازد.

شرکت مختلط غیرسهامی

شرکتی است که از یک یا چند شریک ضامن و چند شریک با مسئولیت محدود تشکیل می شود که هریک در مقابل بدهی های شرکت مسئولیتی مشابه شرکت با مسئولیت محدود برای شرکا با مسئولیت محدود و شرکت تضامنی برای شرکا تضامنی خواهند داشت.

این شرکت ترکیبی است از شرکت تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود؛ بدین معنا که یک یا چند نفر از شرکا در قبال اشخاص ثالث دارای مسئولیت تضامنی اند و عده ای دیگر از شرکا، مسئولیتشان محدود به آورده آنهاست. در حقوق فرانسه فقط شرکای اخیر تاجر نیستند- برای تعریف تاجر به مقاله تاجر چه کسی است؟ رجوع کنید؛ اما در حقوق ما، همان طور که خواهیم دید هیچ یک از شرکای این شرکت، چه ضامن و چه غیر ضامن، تاجر تلقی نمی شوند. به علاوه شرکای غیر ضامن، به عنوان شریک ، نه حق اداره کردن شرکت را دارند و نه اداره امور شرکت از وظایف آنان به شمار می رود.

شرکت مختلط سهامی

شرکتی است که از یک یا چند شریک ضامن و شرکای سهامدار تشکیل شده است که هر یک نسبت به سرمایه خود در مقابل بدهی شرکت مسئولیت دارند.

این نوع شرکت ترکیبی است از شرکت تضامنی و سهامی خاص. به این ترتیب که یک یا چند نفر از شرکاء در قبال اشخاص ثالث دارای مسئولیت تضامنی اند و عده دیگر که از آنها به سهامدار تعبیر می شود و مسئولیتشان محدود به آورده آنهاست. تفاوت این نوع شرکت با شرکت مختلط غیر سهامی در این است که سرمایه شرکت به سهام تقسیم شده است و شرکای سهامدار حق مدیریت بر شرکت را ندارند و مدیریت شرکت فقط به شرکای ضامن مربوط می شود.

شرکت نسبی

شرکتی است که شرکا نسبت به سرمایه خویش در مقابل بدهی ها و تعهدات شرکت مسئولیت دارند.

شرکت نسبی به شرکت تضامنی از لحاظ ماهیت حقوقی و شکل گیری شباهت دارد؛ البته با این تفاوت که مسئولیت شرکای شرکت به نسبت مالکیت آنها در سرمایه شرکت تعیین می شود. برای مثال، هرگاه شرکت، سه نفر شریک داشته باشد و هر یک از شرکا، مالک یک سوم سرمایه شرکت باشند، هر شریکی باید یک سوم از طلب طلبکاران شرکت را بپردازد. اگر طلبکاران به شرکت مراجعه کنند وشرکت قادر به پرداخت تمامی دیون خود به طلبکاران نباشد، طلبکاران می توانند بقیه طلب خود از شرکت را از شرکا بگیرند؛ اما چون مسئولیت شرکا تضامنی نیست، طلبکاران فقط یک سوم از مطالبات خود را از هر شریک می گیرند و برای دو سوم دیگر باید به دو شریک دیگر مراجعه کنند. برای نمونه، اگر سرمایه شرکت ۹۰۰ هزار ریال و سهم الشرکه هر شریک ۳۰۰ هزار ریال باشد، هرگاه دارایی شرکت حین تقاضای طلبکاران فقط ۹۰۰ هزار ریال، اما طلب طلبکاران ۱۲۰۰۰۰۰ ریال باشد، طلبکاران بابت ۳۰۰ هزار ریال باقی مانده از طلب خود ـ که شرکت قادر به پرداخت آن نبوده است ـ می توانند به هر شریک فقط تا سقف ۱۰۰ هزار ریال مراجعه کنند که این مقدار را هر شریک باید از دارایی شخصی خود پرداخت کند. قانون گذار ایران مقررات راجع به شرکت نسبی را از مقررات شرکت مدنی و اصول حقوق اسلامی اقتباس کرده است و در حقوق اروپایی نمی توان برای آن شرکتی مشابه نامه برد.

شرکت های تعاونی

شرکت تعاونی تولید و مصرف، دو نوع شرکت تعاونی مختلف است یک نوع شرکت تعاونی تولید و نوع دیگر شرکت تعاونی مصرف. البته با تغییر قوانین و تصویب قانون برای شرکت های تعاونی تفاوت هایی در شرکت تعاونی ایجاد گشته است که در جای خود بیشتر بحث خواهد شد.

شرکت های تعاونی الزاماً شرکت تجاری نیستند، بلکه اگر موضوع آن تجاری نباشد، شرکت تجاری محسوب نمی شوند. این شرکت ها انحصاراً تابع قانون بخش تعاونی (مصوب ۱۳۷۰) هستند و تنها تصفیه آنها تابع مقررات تصفیه در قانون تجارت است(تبصره ۱ ماده ۵۴ قانون ۱۳۷۰).

دیدگاه ها بسته شده